Hezbollah. Państwo w państwie.

Po lewej flaga Hezbollahu, po prawej Libanu.

Hezbollah to wpływowa szyicka organizacja polityczno-militarna w Libanie. Polityczne ramię tej organizacji jest obecne w libańskim parlamencie, a bardzo rozbudowane skrzydło zbrojne Hezbollahu jest uznawane za jedną z najlepszych grup paramilitarnych na świecie.

Historia organizacji. 

Hezbollah, czyli Partia Boga, powstała w 1982 roku i została zaprojektowana i stworzona przez Iran jako siła która miała stanąć na czele antyizraelskiego ruchu oporu podczas wojny domowej w Libanie. Wyszkoleni przez półtoratysięczny kontyngent elitarnych żołnierzy irańskiego IRGC bojownicy Hezbollahu toczyli w południowy Libanie walki z siłami izraelskimi i wspieraną przez nich Armią Południowego Libanu (APL).

Organizacja, określająca się również jako antyimperialistyczna, skutecznie występowała przeciwko amerykańskiemu i francuskiemu zaangażowaniu w libańską wojnę domową. W 1983 roku Hezbollah przeprowadził serie zamachów terrorystycznych na położne w Bejrucie koszary amerykańskiej piechoty morskiej (240 zabitych), jednostkę francuskich spadochroniarzy (60 zabitych) i ambasadę USA (49 zabitych), przyczyniając się do wycofania międzynarodowych sił pokojowych z Libanu.

Rosnący w siłę Hezbollah skupiał wokół siebie libańskich szyitów oraz pomniejsze milicje szyickie operujące na terenie kraju i z czasem zaczął stanowić konkurencję dla innej dużej szyickiej milicji w Libanie, Harakat Amal.

Mieszanka działań asymetrycznych i partyzantki stosowana przez Hezbollah doprowadziła w 2000 roku do rozbicia Armii Południowego Libanu i wycofania się sił izraelskich z Libanu. Paramilitarne bojówki Partii Boga odniosły również pewne sukcesy w wojnie konwencjonalnej przeciwko Izraelowi i APL, tocząc z tą drugą regularne bitwy. W tym okresie metody stosowane przez organizację były bardzo brutalne i kontrowersyjne. Hezbollah przeprowadzał zamachy samobójcze, podkładał bomby pod samochody, porywał i zabijał swoich przeciwników.

Lata wojny domowej (1975-1990) i późniejszego konfliktu w południowym Libanie (1982-2000) uczyniły z Hezbollahu jeszcze potężniejszą organizację. Szlifowana przez ten okres taktyka wojny partyzanckiej i asymetrycznej osiągała powoli mistrzowski poziom. Szeregi Partii Boga powiększały się, doświadczenie bojowników było coraz większe, uzbrojenie i wyposażenie coraz lepsze. Nowoczesna broń spływała do organizacji z Iranu za pośrednictwem Syrii, której wojska stacjonowały w Libanie aż do 2005 roku. Syria oferowała kanały przerzutowe dla irańskiej broni i instruktorów oraz stworzyła centra logistyczne i szkoleniowe dla Hezbollahu przy granicy z Libanem. Państwo syryjskie i rządząca w nim partia Baas dostrzegały w Hezbollahu sojusznika i grupę dzięki której można był eksportować syryjską politykę do Libanu, a przez to mieć wpływ na sytuację w tym kraju. 
 

Muzeum Hezbollahu, Mleeta. Na środku wystawy izraelska Merkava.

Antyizraelska retoryka i walka z Siłami Obronnymi Izraela przyniosły Hezbollahowi ogromną popularność nie tylko wśród szyitów, ale także chrześcijan i dotąd niechętnie nastawionych wobec organizacji sunnitów. Partia Boga aktywnie wspierała również Palestyńczyków w ich konflikcie z państwem izraelskim. 
Hezbollah stanowił główną siłę walczącą z armią izraelską podczas wojny lipcowej z 2006 roku i pomimo znacznych strat jakie wtedy poniósł, ogłosił w niej zwycięstwo. Fala popularności jaka spłynęła wtedy na organizacje pomogła jeszcze bardziej wzmocnić pozycję Partii Boga w libańskim społeczeństwie i parlamencie, w którym od 2005 roku współtworzyła razem z Harakat Amal (szyicka milicja która w przeciwieństwie do Hezbollahu się rozbroiła) Sojusz 8 Marca.

Podczas protestów z lat 2006-2008 Hezbollah występował po stronie grup stojących w opozycji do rządu proamerykańskiego premiera Fouad Siniora. Protesty i sporadyczne zamieszki zakończyły się inwazją Hezbollahu na Bejrut w maju 2008 roku i podpisaniem Porozumienia z Doha, dzięki któremu udało się uniknąć kolejnej wojny domowej w Libanie. Stworzono rząd jedności narodowej w którym siła i znacznie Hezbollahu jeszcze bardziej wzrosły. 

Muzeum Hezbollahu. Bojownik po wystrzeleniu rakiety w stronę Izraela miał 60 s. na ucieczkę na motocyklu przed gradem izraelskich pocisków.

 

W latach 2008-2011, oprócz drobnych, przygranicznych starć z Izraelem, Hezbollah nie wykazywał się zbyt dużą aktywnością. Sytuacja uległa zmianie wraz z wybuchem wojny domowej w Syrii w 2011 roku, ale nawet wtedy organizacja zaprzeczyła jakoby była zaangażowana w ten konflikt i dopiero w 2012 roku przyznała się do wysłania swoich bojowników do walki u boku żołnierzy syryjskiego prezydenta Baszara Al Asada.

Wejście Partii Boga w konflikt syryjski nie przysporzyło jej jednak zbyt wielu zwolenników w Libanie. Szczególnie przez sunnicką część społeczeństwa zaczęła być ona postrzegana jako ściśle szyicka i sekciarska organizacja, a sunnicki kleryk Qaradawi nazwał ją nawet „partią diabła”. Krytycznie o Hezbollahu wypowiadali się również syryjscy, sunniccy rebelianci, którzy podkreślali jego powiązania z Iranem i nazywali organizację marionetką tego kraju.

Zaangażowanie militarne Hezbollahu w Syrii było (i nadal jest) bardzo duże i choć można dyskutować nad tym czy było kluczowe dla utrzymanie się syryjskiego rządu, to faktem jest, że aktywność jego bojowników na syryjskich pola bitewnych wydatnie wsparła syryjską armię w zwalczaniu rebelii. Hezbollah wziął udział w szeregu dużych operacji sił prorządowych, z których najbardziej znane to m.in. Bitwa pod Al-Kusajr (2013), Operacja Canopus Star (2013-2014), czy przeprowadzona przez grupę Ofensywa w Górach Kalamoun (2015).

Struktura organizacyjna i ideologia Hezbollahu.

Na czele Partii Boga stoi Sekretarz Generalny Sayyid Hassan Nasrallah, szyita i wpływowy libański polityk. Jako ciekawostkę można dodać, że jest on świetnym oratorem – jego przemówienia transmitowane przez arabskie telewizje cieszą się ogromną popularnością wśród szyickich muzułmanów na Bliskim Wschodzie.

Głównym ciałem decyzyjnym Hezbollahu są dwie Szury (rady), złożone w sumie z 20 szyickich duchownych. W ramach Szur działają specjalne komitety które odpowiadają za wszystkie sprawy ideologiczne, polityczne, wojskowe, sądownicze, finansowe czy też kwestie społeczne. Trzy główne rejony w których Hezbollah utrzymuje swoje struktury to południe Libanu, gubernatorstwo Beqqa i stolica kraju, Bejrut. 

Organizacja jest w znacznym stopniu zależna od Iranu. Najwyższy Przywódca Iranu, jeden z najważniejszych autorytetów religijnych szyitów, jest rozstrzygającym w sprawach w których liderzy Hezbollahu nie mogą dojść do porozumienia. Iran zajmuje się także finansowaniem Partii Boga. Szacuje się, że rocznie przekazuje organizacji od 60 do 100 mln dolarów. Pośredniczy w tym Syria, która niezależnie od Iranu również przekazuje tej organizacji pewne sumy. Innym źródłem dochodu są prywatni donatorzy, głównie członkowie i szyiccy sympatycy Partii Boga z całego świata i z samego Libanu, a szczególnie z regionów gdzie organizacja rozwinęła swoje programy opieki społecznej. Tu poruszamy kolejną kwestię.

Hezbollah prowadzi na terenie Libanu szereg programów rozwoju społecznego. Utrzymuje kilkanaście szkół, około dwunastu szpitali w których pomoc medyczna jest tańsza niż w placówkach rządowych, dwa centra agro-gospodarcze w których promuje rozwój rolnictwa i wspiera lokalnych farmerów. Oferuje również usługi informacyjne i posiada własną stację telewizyjną. Jak pisze CNN: „Hezbollah robi wszystko to, co powinien robić rząd: od wywożenia śmieci, po prowadzanie szpitali i naprawę szkół”[1]. Usługi publiczne odgrywają kluczową role w programie Partii Boga.

Wszystko to odbywa się niejako poza kontrolą rządu libańskiego i z tego powodu Hezbollah bywa nieraz określany jako swoiste państwo w państwie.

Partia Boga w lutym 1985 roku przedstawiła swój manifest opublikowany później w libańskiej gazecie Al-Safir. „List otwarty: Program Hezbollahu” zaadresowany był do „wszystkich uciskanych w Libanie i na świecie”. Hezbollah formułował w nim swoje cele, deklarował w nim chęć zniszczenia „Małego Szatana”, czyli państwa izraelskiego, a także wzywał do walki z siłami izraelskimi oraz amerykańskimi i francuskimi stacjonarnymi w Libanie w ramach misji UNIFIL i MNF. Partia Boga chciała również zwalczać wpływy państw Zachodu i „Wielkiego Szatana”, Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Hezbollah wyjaśniał w swoim manifeście, że „wszystkie Zachodnie koncepcje dotyczące pochodzenia człowieka i jego natury nie odpowiadają jego prawdziwym dążeniom, nie potrafią mu pomóc ani go ocalić” oraz że „tylko Islam może doprowadzić do odrodzenia człowieka”. Z tego powodu jednym z najważniejszych celów organizacji było ustanowienie w Libanie republiki islamskiej podobnej do tej w Iranie, która miał być jedynym sposobem na zatrzymanie „prób imperialistycznej infiltracji do naszego kraju”[2]. Hezbollah zdecydowanie potępiał kapitalizm i imperializm, a w manifeście za swoich głównych wrogów na Bliskim Wschodzie uznał Izrael, USA i Francję. Warto jednak zaznaczyć, że szyicki radykalizm, bo tak czasem nazwa się ideologię prezentowaną przez Hezbollah, nie ma nic wspólnego z pojęciami takimi jak dżihad (mały dżihad), święta wojna czy kital.

Dżihad, czyli walka z niewiernymi toczona przez organizacje takie jak ISIS czy Al-Kaida dotyczy tylko islamu sunnickiego.

Wystawa poświęcona poprzednikowi Nasrallaha, Sekretarzowi  Generalnemu Abbas al-Musawiemu.

Militarne skrzydło Hezbollahu.

Dokładna liczba bojowników Hezbollahu nie jest znana. Gulf Research Center szacuje siły Hezbolahu na około tysiąc aktywnych członków formacji i od 6 do 10 tys. rezerwistów. Irańska Fars News Agency podaje z kolei, że liczba bojowników Partii Boga może dochodzić do nawet 65 tys. ludzi.

W Syrii na stałe stacjonuje prawdopodobnie od kilkuset do tysiąca bojowników Hezbollahu. Kontyngent ten jest wzmacniany przy okazji różnych akcji ofensywnych czy defensywnych, np. w Bitwie o Qusyar mogło wziąć udział nawet do 2 tys. bojowników tej organizacji. Bojownicy Hezbollahu są rozmieszczeni głównie w okolicach Damaszku i przy libańskiej granicy, ale można ich spotkać również na północy kraju w Aleppo lub Latakii oraz na południu, w prowincjach Daraa i Quneitra.

Uzbrojenie używane przez milicję pochodzi głównie z irańskich magazynów. Arsenał rakietowy Hezbollahu szacowany jest na około 80,000 pocisków i rakiet (rok 2013). Organizacja jest w posiadaniu zestawów artylerii rakietowej Grad 122mm oraz cięższej irańskiej artylerii rakietowej Fajr-3, Fajr-5 czy Zelzal-1 która jest zdolna razić cele w promieniu 150 km. Niewykluczone, że organizacja dysponuje również balistycznymi rakietami SCUD. Hezbollah posiada także cała gamę ATGM-ów, zaznaczając od rosyjskich Kornetów i METIS-ów, aż po irańskie Toophany (kopie amerykańskich TOW-ów) oraz europejskie MILAN-y. Piechota jest wyposażona głównie w karabiny AKM i PKM i broń używaną przez libańskie wojsko (np. M16) oraz moździerze.

Hezbollah dysponuje także bronią przeciwlotniczą (artyleria ZSU-23 i MANPAD-y SA-7, SA-18) oraz przeciwokrętową (rakiety C-802).

Broń zdobyta na Izraelczykach.

W konflikcie syryjskim siły Hezbollahu pełnią role wyspecjalizowanej lekkiej piechoty, która w operacjach syryjskiej armii bardzo często prowadzi natarcie (tzw. shock troops). Bojownicy Hezbollahu świetnie się do tego nadają, są zwykle znacznie lepiej wyszkoleni i wyposażeni od przeciętnego syryjskiego żołnierza. Oddziały Hezbollahu są zorganizowane głównie w małe formacje, np. drużyny lub plutony i nie posiadają zwykle broni ciężkiej. Wsparcie artyleryjskie i pancerne dostarcza syryjska armia. W walkach z Izraelem siły Hezbollahu cechują się duża mobilnością. Po przeprowadzeniu ataku partyzanckiego na konwój lub ostrzelaniu pozycji armii izraelskiej potrafią błyskawicznie się wycofać i wtopić w otocznie. Hezbollah stosował w przeszłości w walce z przeciwnikiem metody terrorystyczne, za co przez kilka krajów został uznany za organizację terrorystyczną. Dziś ta taktyka została w znacznej mierze porzucona, na przykład całkowicie zaniechano przeprowadzania zamachów samobójczych.

Podsumowując, Hezbollah to niezwykle wpływowa i potężna organizacja, zarówno na płaszczyźnie politycznej, jak i wojskowej. Dzięki m.in. swej walce z Izraelem cieszy się ogromną popularnością wśród szyitów na Bliskim Wschodzie, a jej pozycja i reputacja w libańskim społeczeństwie jest wciąż bardzo wysoka. Militarne skrzydło Partii Boga opisywane jest czasem jako potężniejsze od Libańskiej Armii, a izraelski dowódca Gui Zur pokusił się nawet o nazwanie Hezbollahu „najwspanialszą grupa partyzancką na świecie”[3]. Hezbollah pozostaje wiernym sojusznikiem Syrii i przede wszystkim Iranu. Partia Boga był jednym z pierwszych i chyba dotąd najważniejszych „proxies” dzięki którym Iran mógł zwalczać wpływy Izraela i budować swoją pozycje na Bliskim Wschodzie. Przyszłość organizacji pozostaje nieznana, ale z pewnością będzie ona w znacznym stopniu zależeć od wyniku syryjskiego konfliktu, od tego czy Baszar Al-Asad i partia Baas zachowają władzę. Ewentualny upadek rządu syryjskiego może mieć dla organizacji katastrofalne następstwa. 

Autor dziękuje Panu Grzegorzowi Litaniuk za udostępnienie zdjęć wykorzystanych w tym tekście.
Autor, oprócz własnej wiedzy, wspomagał się informacjami pochodzącymi z Wikipedii.

[1]. http://edition.cnn.com/2006/WORLD/meast/07/24/schuster.hezbollah/index.html
[2]. Joshua L. Gleis, Benedetta Berti - Hezbollah and Hamas: A Comparative Study. Strona 35.
[3]. Richard Augustus Norton – Hizbollah. Strona 140.